تمرین کاوش کنید شیمی دهم صفحه 4
درباره اینکه «آیا دیگر پرتوهای الکترومغناطیس را می‌توان مشاهده کرد؟» کاوش کنید.
1. یک کنترل تلویزیون را که باطری آن سالم است، بردارید و از یکی از دوستان خود بخواهید که کلید روشن و خاموش آن را فشار دهد. شما هم به چشمی کنترل نگاه کنید. چه مشاهده می‌کنید؟
2. قسمت 1 را تکرار کنید؛ اما این بار با دوربین یک موبایل به چشمی کنترل نگاه کنید. چه مشاهده می‌کنید؟ آن را توصیف کنید.
3. آزمایش را با فشردن دکمه‌های دیگر تکرار و مشاهده‌های خود را یادداشت نمایید. چه تفاوتی مشاهده می‌کنید؟ توضیح دهید.
4. از این مشاهده‌ها چه نتیجه‌ای می‌گیرید؟
پاسخ و توضیح تمرین کاوش کنید صفحه 21 شیمی دهم
این فعالیت یک **آزمایش ساده و خانگی** است که به شما کمک می‌کند تا پرتوهایی فراتر از طیف مرئی، به ویژه **پرتو فروسرخ (Infrared)** را به صورت غیرمستقیم، مشاهده کنید. پرتو فروسرخ نوعی از **پرتوهای الکترومغناطیسی** است.
---
## 1. مشاهده با چشم غیرمسلح
هنگامی که شما مستقیماً به چشمی (فرستنده‌ی) کنترل تلویزیون نگاه می‌کنید و دکمه‌ای را فشار می‌دهید، **هیچ چیزی مشاهده نمی‌کنید.**
**دلیل:** کنترل از راه دور از پرتوهای **فروسرخ** برای انتقال سیگنال استفاده می‌کند. پرتوهای فروسرخ **خارج از محدوده‌ی طیف مرئی** قرار دارند و **نامرئی** هستند. چشم انسان تنها قادر به دیدن طول موج‌های بین $\mathbf{400 \text{ nm}}$ تا $\mathbf{750 \text{ nm}}$ است.
---
## 2. مشاهده با دوربین موبایل
هنگامی که این آزمایش را با دوربین موبایل تکرار می‌کنید، به محض فشردن دکمه، در صفحه‌ی نمایش موبایل یک **نور درخشان و چشمک‌زن** (معمولاً سفید یا آبی روشن) از چشمی کنترل **مشاهده خواهید کرد.**
**توصیف:** این نور به صورت **پالس‌های کوتاه** و **شدید** ظاهر می‌شود.
**چرا؟** سنسورهای $\mathbf{CCD}$ یا $\mathbf{CMOS}$ در دوربین‌های دیجیتال (مانند موبایل‌ها)، برخلاف چشم انسان، قادر به تشخیص و ثبت پرتوهای فروسرخ هستند. این سنسورها پرتو فروسرخ را دریافت کرده و آن را به صورت یک **نور مرئی** در صفحه‌ی نمایش نشان می‌دهند.
---
## 3. آزمایش با دکمه‌های دیگر
هنگامی که دکمه‌های مختلف را فشار می‌دهید، **تفاوتی در رنگ یا ماهیت کلی نور مشاهده نمی‌کنید**، اما ممکن است **تفاوت‌هایی در الگوی چشمک زدن** وجود داشته باشد.
**توضیح:** دلیل عدم تفاوت در رنگ این است که همه‌ی دکمه‌ها از **همان نوع پرتو (فروسرخ)** استفاده می‌کنند. اما هر دکمه یک **کد (دنباله‌ای از پالس‌های روشن و خاموش)** منحصر به فرد را ارسال می‌کند. این کدها برای چشم ما نامرئی هستند، اما با دقت می‌توان تفاوت در الگوی چشمک زدن (نحوه‌ی انتقال سیگنال) را مشاهده کرد.
---
## 4. نتیجه‌گیری
نتیجه‌ی اصلی از این آزمایش ساده این است:
* **پرتوهای الکترومغناطیسی دیگری** علاوه بر نور مرئی (مانند پرتو فروسرخ) وجود دارند.
* این پرتوها برای **چشم انسان نامرئی** هستند.
* می‌توان از **ابزارهای فناوری** (مانند دوربین‌های دیجیتال) برای **آشکارسازی غیرمستقیم** پرتوهای نامرئی استفاده کرد و کاربردهای آن‌ها (مانند انتقال داده در کنترل از راه دور) را درک نمود.
این واقعیت که ما بخش بسیار کوچکی از طیف الکترومغناطیسی (نور مرئی) را می‌بینیم، نشان می‌دهد که جهان پر از پرتوها و امواجی است که برای درک آن‌ها به ابزارهای علمی نیاز داریم. 🧠
